"Como ben sabedes, é imposible achegarse a dous puntos distintos ó mesmo tempo. Polo menos, en Matemáticas... o das infidelidades xa é outra cousa."
E así é como se explica en clase o concepto de límite de forma clara e amena.
Recomendación:
Ademais do interesante enlace que vos deixei sobre os límites, se queredes ter outros puntos de vista, en concreto, puntos de vista animais sobre a novela negra de toda a vida, recoméndovos as cinco entregas de "Blacksad", excelente cómic con protagonista principal gatuno.
"Ben, subimos o elefante no tren, damos unha volta, facemos as fotos coa prensa e cada un para a súa casa, ou o bar ou onde lle pete...". E así poderiamos empezar unha película cómica lixeiramente desmadrada, ou ben, escribir unha páxina dun libro de historia. Historia preferentemente propia de algún lugar onde os elefantes formen parte da paisaxe diaria.
O caso foi que, en 1950, os alemáns estaban moi ocupados poñendo os alicerces do "milagre económico", por non citar o traballo que tiñan coa historia recente do país, e a reconstrución do mesmo, que quedara caendo a cachos, literalmente, despois da Segunda Guerra Mundial. Tan ocupados estaban, que o suceso que contamos hoxe non é aínda suficientemente coñecido no mundo, algo que intentaremos arranxar aínda que só sexa un pouquiño neste blog, onde o coñecemento inútil é algo máis que unha paixón. (Por outra parte, hoxe vivimos outro milagre alemán, que é que aínda non teñamos botado a Angela Merkel a patadas de Europa con todo o que nos está queimando, en fin...)
Tuffi foi unha elefanta india, nacida en 1946 na India nas terras dun noble de alá que a vendeu ó Circo Althoff, propiedade dun empresario de ascendencia familiar no mundo do circo, en tódalas súas variantes desde aquela, que se remonta ata mediados do século XVII e que aínda hoxe segue tendo descendentes en diversos circos en activo. O Althoff de turno, Franz Althoff, conseguira en un tempo relativamente curto que Tuffi se adaptase á xente e, dado que ademais era o único elefante do circo, utilizábaa como inofensivo e entrañable reclamo publicitario cando ían chegando ás vilas e cidades por onde ofrecían o seu espectáculo.
Mentres Tuffi vai chegando, imos coñecer algo o seu destino: Wuppertal. Cidade do estado alemán de Renania do Norte-Westfalia, tiña por aquel entonces uns 360.000 habitantes, fundada oficialmente en 1929 como agregación de outras menores e próximas no val polo que pasa o río Wupper. De feito, a tradución literal do seu nome sería val do Wupper. Nunha desas entidades, estaba desde 1901 a que ven sendo un dos maiores atractivos da cidade, o Schwebebahn. Como o seu propio nome indica (indícao en alemán, claro), é un tren que vai suspendido polo aire, o que lle da un aspecto certamente curioso e pouco habitual. Igual de pouco habitual é o nome técnico: tren monorriel de suspensión Eugen Langen. O tal Eugen Langen foi o inventor deste tren. Que non se diga que non hai documentación...
(Aquí podemos ver o Schewebebahn)
E neste punto, conflúen as historias que nos levaron ata aquí. Como xa comentamos antes, Tuffi estaba perfectamente acostumada ós estraños e ós novos lugares, o que facía que fose unha promoción excelente do circo. E que mellor promoción posible en Wuppertal que o Schewebebahn?, debeu de pensar algunha mente iluminada da época. Así foi que, o 21 de xullo de 1950 ás 10:30 da mañá, en alegre e barulleira compañía de políticos locais, familia Althoff, xornalistas e os correspondentes permisos, Tuffi emprendeu a súa viaxe máis famosa. Famosa e curta, porque ós dous minutos, nervosa e alteirada polo ruído, e posiblemente tamén polo reducido espazo que, non esquezamos que os elefantes son grandes aínda que sexan indios, tiña no vagón número 13, o inevitable acabou sucedendo e Tuffi intentou saír do tren.
E acadou o seu obxectivo... atravesando unha ventá do vagón, parte da parede do mesmo e caendo desde unha altura duns dez metros no río Wupper, que, dada a época do ano, tiña un fondo dun metro escaso. Como consecuencia, a elefanta, que por sorte non caeu nunha postura rara saíu do apuro relativamente ben, con só algúns rabuñazos e mazaduras, e puido recuperarse. O fillo de Franz Althoff, doce anos daquela, contaba logo que o seu pai tratou inicialmente de calmar á elefanta, e logo quixo saltar tras dela, cousa que, entre o rapaz e algúns máis que aínda se estaban repoñendo do susto, conseguiron evitar.
(O salto á fama de Tuffi)
Como curiosidade, comentar que a foto que podedes ver do momento é unha montaxe posterior baseada nos recordos das testemuñas, pois dado o máis que presumible pánico do momento, ningún dos fotógrafos captou unha instantánea do desastre.
Tuffi sobreviviu, como xa comentamos, con algunhas mazaduras e continuou a súa carreira no circo (sen máis viaxes en tren), cambiando de empresa en 1968 para o Circo de Alexis Gruss, onde estivo ata a súa morte no 1989, no período de descanso invernal do circo nos arredores de París. En Wuppertal, aínda hoxe quedan pegadas da historia de Tuffi como unha pequena estatua e algunha placa no lugar do accidente. E por suposto, todo tipo de obxectos de recordo da historia á venda (ver tenda online).
Recomendación:
E despois desta rara historia, propóñovos ler algo tamén interesante e curioso. "Sanatoria. Historia dos nenos raros", un relato de Francesc Grimalt con fermosas ilustracións, que se pode ler tanto como un relato xuvenil, como buscar lecturas moito máis profundas.
Xa pasou tempo desde que neste mesmo blog se informaba de que Corea do Norte era un lugar de funcionamento peculiar. Dito sexa de paso, tampouco facía falta que consultarades o blog para chegar a tal conclusión, dado a case conversión en iconas da cultura popular dos seus dirixentes, que chega a niveis descomunais co actual presidente Kim Jong-Un, que por obra e graza dos medios de comunicación e das redes sociais ve convertida en broma case calquera das súas barbaridades e declaracións.
Estas últimas chegan a acadar ás veces un nivel de surrealismo tal que custa tomalas en serio, todo hai que dicilo. Aparte da viralidade que provoca todo o relacionado con este home, imos facer hoxe unha pequena viaxe ó pasado da man do seu falecido pai, o Querido LíderKim Jong-Il.
Antes desta avalancha de informacións sobre o Brillante Camarada, o máis parecido que existía no país a un ídolo pop (obrigatorio, iso si) era o seu pai Kim Jong-Il, que ademais de algunhas cousas que se comentaron aquí fai algo máis de catro anos, cando aínda estaba vivo, presentaba outras peculiaridades:
1. O gusto polas mozas novas. Poderíase argumentar que non é algo tan peculiar e que o vemos día a día. Mentres isto estea dentro da legalidade, este blog non ten nada que obxectar, certo é. O que xa non é tan do día a día é a existencia dunha especie de "Joy division" que o ditador tiña sometida a unha disciplina militar coa fin satisfacer os seus apetitos sexuais (ou os dos seus invitados), chegando a enviar incluso a Xapón ou China para perfeccionar as súas destrezas eróticas ás integrantes deste selecto harén.
2. O gusto polo coñac Hennessy, do que se dicía que importaba o ano botellas por un valor duns setecentos mil dólares. Dita bebida era servida con viandas igual de caras (e inaccesibles para o seu pobo, desnutrido de forma crónica) durante as festas privadas que organizaba e nas que teriamos que volver a engadir o punto 1 desta lista.
3. O gusto polo cine. Posiblemente, a súa maior afición (aparte de ter sometido ó país) e que xa se mencionou de pasada por aquí, pero na que hoxe imos profundizar e que nos trae unha historia das que ilustran a filosofía deste blog.
A historia comeza con Kim Jong-Il sentado nun cómodo sofá no palacio presidencial de Pyonyang en 1977, vendo algún western dos que era fanático (parece que tiña unha colección privada de unhas 20000 películas, case todas prohibidas no país) cunha copa de Hennessy na man, e sen prestar demasiada atención á película que está vendo, reflexiona ata chegar á conclusión de que o cine norcoreano é un desastre sen paliativos. (Seguramente non foi así, pero o blog é meu e gústame imaxinar que así foi). Tras este momento, o Querido Líder decide tomar cartas no asunto e aquí é onde entran os involuntarios, nunca mellor dito, coprotagonistas da historia.
Máis ou menos por aqueles meses, o director e produtor de cine Shin Sang-ok e a actriz Choi Eun-hee, tamén coreanos eles, pero residentes no Sur, onde eran unhas celebridades nacionais, divorciáronse por un tema de infidelidade (parece que Sang-ok era un tipo con tempo para todo). As producións de Sang-ok pasaban por momentos económicos delicados debido á censura por parte das autoridades, que sabiamente aprendían os métodos do Norte. Finalmente, a súa empresa foi pechada polo goberno, e a vida de Sang-ok, namorado, pero só, estaba nun momento delicado, pensando en facer as maletas e empezar en outro lugar.
O que non contaba era cal ía ser ese lugar. Poucos meses despois do divorcio soubo que a súa exmuller estaba nunha prisión de Pyongyang, a onde chegara despois de ser secuestrada en Hong Kong por axentes norcoreanos. Nunha decisión de lóxica impecable, viaxou a Hong Kong para investigar o que lle sucedera a Eun-hee e, coa mesma lóxica, rematou tamén secuestrado.
(Pulgasari, o legado cinematográfico de Kim Jong-Il)
A estas alturas, e a pesar de que os medios norcoreanos afirmaban que foran alí pola súa vontade, estaba claro que o Querido Líder argallara todo aquel asunto. Lembremos que era un tipo excéntrico, en ningún momento se dixo que era parvo. A intención do Querido (e cinéfilo) Líder era simple: ter unha industria cinematográfica nacional de calidade. E para que negalo, que mellor que ter ó director e á actriz máis importantes do momento no veciño inimigo ó seu servizo.
A tal efecto, mantívoos separados durante cinco anos, aínda que de formas diferentes, a ela paseándoa e lucíndoa en festas polos países afíns e a el en campos de traballo e celas de castigo (xa vimos que o do machismo non lle importaba moito ó Querido Líder). Tras cinco anos, Sang-ok debeu de pensar que tal vez Kim Jong-Il tiña unha boa idea, ou tal vez estaba farto da súa situación, que tamén pode ser. O tema é que accedeu ás pretensións do Gran Dirixente e dirixiu algunhas películas, nas que o Gran Dirixente tamén demostrou ter moito tempo, xa que figuraba como productor executivo. O de executar tamén ía moito con el, unha vez máis non se poden negar os feitos.
Neste momento, o Benamado Líder considerou que o terreo xa estaba listo para sementar o seu legado cinematográfico e puxo en marcha o que ía ser unha película que por razóns misteriosas, ou por todo o que levamos contado ata aquí e o que aínda queda, está considerada unha obra de culto: Pulgasari. O argumento é certamente curioso e podedes velo aquí, que isto xa vai longo por hoxe. Resumidamente, vén sendo que un rei malo, malísimo, da Idade Media ten orpimido ó seu pobo, ata que un día un humilde ferreiro crea un boneco pequeno para a súa filla antes de morrer; unha gota do sangue da nena cae sobre o boneco, transfórmao e empeza a comer todo o metal que atopa, medrando e medrando ata converterse nunha especie de Godzilla do norte do paralelo 38 que axuda ó pobo a derrotar ó tirano.
A este argumento tan aparentemente perigoso para un ditador, o Benamado Líder deulle a volta como a un calcetín e converteuno vía propaganda nunha alegoría da enerxía do marxismo na súa loita contra o capitalismo. Como xa se dixo, parvo non era o Benamado Líder, tal vez raro como el só, pero parvo non. Como dato curioso, o parecido co meu benquerido Godzilla non era tan casual, porque unha cousa é a política e outra o negocio, e as sospeitas de que a produtora xaponesa Toho colaborara cos efectos especiais eran máis que fundadas, de feito o actor que ía dentro do monstro era o mesmo que o que ía dentro de Godzilla. Os custos de produción eran o de menos dado quen era o produtor, ata chegaron a utilizarse dez mil soldados norcoreanos como extras para as escenas de batallas. Outro dato curioso foi que nun programa de intercambio entre os dous países, foi unha das escasas películas norcoreanas exhibidas no capitalista sur.
E os protagonistas indirectos? Pois por incrible que pareza, Sang-ok e Eun-Hee, que a estas alturas volveran casar por "recomendación" do Querido Líder (todo amor el) non quixeron seguir no paraíso do Juché, e na primeira ocasión que tiveron, nunha xira por Europa, fuxiron e pediron asilo político na embaixada estadounidense en Viena. Se queredes saber máis das súas vidas, consultade os enlaces nos seus nomes. Só citarei como curiosidade que o director chegou a facer ata unha película con Hulk Hogan.
Recomendación:
Se queredes podes ver Pulgasari (confeso que eu aínda o teño pendente), aquí deixo o enlace.
Como eu aínda non a vin toda, vou facer unha recomendación de algo coreano que si vin (do sur, xa sei que non é o mesmo, pero hai que saber conformarse como se fosemos norcoreanos). A "triloxía da vinganza" de Chan-Wook Park, formada polos filmes "Sympathy for Mr. Vengeance", "Oldboy" e "Sympathy for Lady Vengeance", duras e interesantes a partes iguais, con ratos de gran fermosura estética a pesar da súa dureza.
Actualización: xa vin Pulgasari, non é para perder de facer outra cousa, pero tampouco sería tan estraño que saíra nunha das tardes de fin de semana de televisións privadas, cousas peores podemos catar case a diario nas nosas televisións. De todas formas, mellor que sigades a outra recomendación. Podedes fiarvos da miña palabra. E de paso, confirmo que a calidade do cine norcoreano debía de ser tan baixa como o Benamado Líder pensaba, porque se isto a melloraba...
Na noite dos Oscar de 2013, "Searching for Sugar Man" levou o premio ó mellor documental. Finalizaba aquí a peripecia do seu director, Malik Bendjelloul, tratando de atopar a Rodríguez, un misterioso músico de inicios dos anos 70 que tivo un gran éxito na pechada Sudáfrica do apartheid. Parafraseando a Michael Ende, esa xa é outra historia e xa a contaron outros moito mellor do que o podemos facer aquí.
Cunha temática parecida e non menos peculiar, podemos atopar a historia de Brian Shimkovitz, un estudante de Etnomusicoloxía e DJ, que ten unha páxina web de nome revelador das súas intencións, Awesome Tapes From Africa, na que vai recuperando antigas casetes (quen dixo que o CD era o último?) e, ademais de dixitalizalas, fai posible que estean a disposición do público para que coñezamos algo máis da música do continente esquecido. Non tedes máis que botar un ollo ó enlace que deixei para comprobar que hai xente que se toma moito máis en serio o dos coñecementos peculiares do que outros o facemos en modestos blogs. Como podedes comprobar, o nivel de especialización e rareza é alto...
O que non podían sospeitar algúns dos mencionados na páxina é que esta páxina lles dera unha segunda oportunidade na música. Un destes casos é o de Hailu Mergia, músico etíope que tivo unha época de éxito no seu país a mediados dos anos 70 (como Rodríguez, a saber a de música boa da época que se terá perdido). Despois da caída de Haile Selassie I en 1974, Etiopía pasou a ser gobernada polo Derg, un rexime ditatorial de corte marxista-leninista, que trouxo bastante incertidume á vida dos etíopes, un dos cales foi o propio Hailu Mergia, que desapareceu da vida pública.
(aquí está o disco que o "resucitou")
Volvendo ó traballo de Brian Shimkovitz, o álbum "Tche Belew" que tedes enriba destas liñas, sacou á luz en 2014 a Hailu Mergia, que non só desaparecera da vida pública de Etiopía, senón que tamén desapareceu da propia Etiopía, fuxindo do país a inicios dos anos 80 e rematando nos Estados Unidos, onde levaba unha década traballando como taxista en Washington D.C. E de aquí, a volver a ter ofertas para tocar de novo, por certo, obtendo boas críticas, non pasou moito tempo. Co cal o taxi quedará aparcado por un tempo e a carreira de Hailu Mergia, quen sabe... esa será outra historia e ó mellor será contada por aquí nun futuro, sempre que teña algún rasgo curioso, claro.
Nota histórica:Haile Selassie I tamén era un tipo peculiar, que aparecía nun libro xa mencionado neste blog, é que, ademais de toda a súa biografía, tamén merece ser recordado por unha suculenta anécdota. Contan que con ocasión da súa fuxida do país durante a época colonial de Mussolini, o último descendente do rei Salomón (ou iso dicía) deixou tras de si un rastro de latrocinio no seu despacho descuberto polos soldados que entraron nel e que notaban que o chan do mesmo non estaba moi firme. A explicación era certamente curiosa, cando levantaron as lousas do chan atoparon moreas de billetes debaixo. Un seguro para emerxencias? Nunca se saberá, pero o certo é que os italianos non deberon deixar moi bo recordo, porque ó ser expulsados no 1941, o Ras Tafari Selassie recuperou o trono ata 1974.
Recomendación:
Seguindo na liña da entrada anterior, recomendareivos outra novela gráfica, "Haarmann", historia dun asasino alemán da década de 1920, que combinaba de forma macabra a súa profesión coa súa vida criminal (ver biografía). Ou se preferides algo máis relacionado coa música, "El quinto Beatle, la historia de Brian Epstein".
Leades o que leades e/ou escoitedes, tamén se recomenda de forma encarecida que o consigades en Miranda - cultura para levar, en Santiago de Compostela (localización), onde aparte de ser amablemente atendidos poderedes atopar o necesario para satisfacer as vosas ansias culturais nun ambiente acolledor... e ó mellor, ata o disco de Hailu Mergia, non subestimedes os poderes do seu propietario, Xoan Carlos.
Alá polo 1966, James French estaba cumprindo unha sentenza de cadena perpetua no estado de Ohio, que consideraba inxusta, pero despois dunha profunda reflexión (ou non, quen sabe?) chegou á conclusión que toda a vida ía ser un período de tempo demasiado longo e decidíu dar un xiro ó seu destino. A solución era simple: suicidarse. O novo problema: non se atrevía.
E volta a buscar unha solución ós seus problemas, e de súpeto, idea: xa que el non se atrevía, faría que o Estado acabase con el. Este peculiar novo método de suicidio necesitaba un detonador, e French, que a estas alturas xa sabemos que pensaba moito, atopou pronto unha idea: matar ó seu compañeiro de cela. Pensado e feito. O tema estaba moi claro e o tribunal non tivo dúbidas, pena de morte.
Visto que French quería morrer e o Estado tampouco puxo moitos reparos, o proceso foi rápido, e French tivo a dubidosa honra de ser o único reo executado aquel ano nos Estados Unidos.
E por se ata aquí non tiñamos claro que French era un tipo inxenioso, chegou o día da execución aproveitando as ensinanzas de Edison, e cando lle dixeron se quería dicir unhas últimas palabras, entrou de forma estrepitosa polas portas da Historia dirixíndose ós membros da prensa que estaban presentes:
"Hey, fellas! How about this for a headline for tomorrow’s paper? 'French Fries!'"
(Ei, mozos! Que tal isto para os titulares dos xornais de mañá? "French Fries!")
Aparte de referirse ó seu inminente estado, "French fries" é o nome que lle dan nos Estados Unidos ás patacas fritidas. (Agás na tolemia patriótica desvariada de despois dos atentados do 11-S, na que, indignados coa falta de apoio de Francia ás aventuras guerreiras de Bush Jr. e os seus amigos do trío das Azores, se lles chamou durante unha temporada "Freedom fries").
Recomendación:
Outra historia ben curiosa acerca dun individuo sumamente macabro, pero contada dunha forma nada macabra, senón todo o contrario, é a que conta a novela gráfica "Mi amigo Dahmer", na que o autor, Derf Backderf, lembra as súas vivencias como compañeiro de clase de Jeffrey Dahmer, asasino en serie que faría parecer a James French un amable e exemplar cidadán ó que nos gustaría ter como veciño.
A Teoría de Xogos, acompañante da Teoría da Decisión no que levamos de milenio como grandes armas para os investigadores á caza do Premio Nobel de Economía, ademais de reflexións profundas sobre as consecuencias na vida diaria do seu uso, ofrece como contribución á cultura xeral de nivel popular o dilema do prisioneiro, que na súa formulación clásica leva á paradoxal consecuencia de aceptar de modo reflexivo un mal/castigo cando existe a posibilidade de saír ben librado da situación.
Entón, onde está o truco de esta, a priori, estúpida decisión?
A cousa ten unha explicación clara. A situación non está tan controlada polo protagonista, e falta mencionar unha circunstancia decisiva, que é que, en caso de ser descuberto na mentira (ou no caso clásico, non colaborar co outro xogador na estratexia salvadora), sufrirá un castigo maior do que aceptaría a priori ou, para adornar máis a maldade da situación, un castigo descoñecido. Sobre este castigo, por un mecanismo psicolóxico de medo ó descoñecido, o individuo asume (acertadamente... ou non) que vai ser peor que o que se pode escoller libremente.
Con todo o exposto, é facilmente deducible que a manipulación humana é relativamente sinxela, como ben demostrou un dos meus alumnos esta semana. Esta simple aplicación práctica (coloquialmente coñecida como susto ou morte) das teorías de John Nash comeza con un par de alumnos que, grazas a unha combinación de metedura de pata e amago de mala educación, acabaron caendo nas miñas mans. Ademais, un deles tiña pendente limpar mesas, co que a coincidencia entre a sanción pendente e a aparición dos involuntarios colaboradores fixo que a situación se resolvera dunha forma case natural.
Suso: - Visto o visto, e como xa tiña falado con Alumno1, os dous ides estar limpando mesas nos recreos.
Alumno1: - De acordo.
Alumno2: - Pero eu non pintei as mesas.
Suso: - Xa, xa sei que as pintou Alumno1. Igual que Alumno1 tampouco pintou tódalas mesas que ides limpar, para ser exactos, as de tódalas aulas. Pero xa estaba máis que avisado e agora vai limpalas todas.
Alumno2: - Pero eu non estaba avisado e non pintei ningunha. Eu fun ó baño cando non debía.
Suso: - Vale. Entonces non debe ter nada que ver coas mesas, non?
Alumno2: - Xusto.
Suso: - De acordo. Entonces, mentres Alumno1 limpa as mesas, se queres, ti limparás os baños do instituto.
Alumno2: Ja, ja, ja... que bo, profe. (con varios compañeiros acompañando as súas risas)
Suso: - Mmm, grazas... pero estou falando en serio. Ten que ver co que fixeches. Que opinas?
Alumno2: - ... (silencio)
Suso: - E logo, que?
Alumno2: - Non, case mellor o de limpar as mesas paréceme unha boa idea. Tes razón. (con cara de alivio, case alegría)
Suso: - Por suposto.
Recomendación:
Unha interesante variante das teorías mencionadas, sería a Psicohistoria, non tan desenvolvida aínda (que se saiba) tal e como aparece no decurso da acción de un dos grandes clásicos da ciencia-ficción, "Fundación" do mestre Isaac Asimov.
