A Teoría de Xogos, acompañante da Teoría da Decisión no que levamos de milenio como grandes armas para os investigadores á caza do Premio Nobel de Economía, ademais de reflexións profundas sobre as consecuencias na vida diaria do seu uso, ofrece como contribución á cultura xeral de nivel popular o dilema do prisioneiro, que na súa formulación clásica leva á paradoxal consecuencia de aceptar de modo reflexivo un mal/castigo cando existe a posibilidade de saír ben librado da situación.
Entón, onde está o truco de esta, a priori, estúpida decisión?
A cousa ten unha explicación clara. A situación non está tan controlada polo protagonista, e falta mencionar unha circunstancia decisiva, que é que, en caso de ser descuberto na mentira (ou no caso clásico, non colaborar co outro xogador na estratexia salvadora), sufrirá un castigo maior do que aceptaría a priori ou, para adornar máis a maldade da situación, un castigo descoñecido. Sobre este castigo, por un mecanismo psicolóxico de medo ó descoñecido, o individuo asume (acertadamente... ou non) que vai ser peor que o que se pode escoller libremente.
Con todo o exposto, é facilmente deducible que a manipulación humana é relativamente sinxela, como ben demostrou un dos meus alumnos esta semana. Esta simple aplicación práctica (coloquialmente coñecida como susto ou morte) das teorías de John Nash comeza con un par de alumnos que, grazas a unha combinación de metedura de pata e amago de mala educación, acabaron caendo nas miñas mans. Ademais, un deles tiña pendente limpar mesas, co que a coincidencia entre a sanción pendente e a aparición dos involuntarios colaboradores fixo que a situación se resolvera dunha forma case natural.
Suso: - Visto o visto, e como xa tiña falado con Alumno1, os dous ides estar limpando mesas nos recreos.
Alumno1: - De acordo.
Alumno2: - Pero eu non pintei as mesas.
Suso: - Xa, xa sei que as pintou Alumno1. Igual que Alumno1 tampouco pintou tódalas mesas que ides limpar, para ser exactos, as de tódalas aulas. Pero xa estaba máis que avisado e agora vai limpalas todas.
Alumno2: - Pero eu non estaba avisado e non pintei ningunha. Eu fun ó baño cando non debía.
Suso: - Vale. Entonces non debe ter nada que ver coas mesas, non?
Alumno2: - Xusto.
Suso: - De acordo. Entonces, mentres Alumno1 limpa as mesas, se queres, ti limparás os baños do instituto.
Alumno2: Ja, ja, ja... que bo, profe. (con varios compañeiros acompañando as súas risas)
Suso: - Mmm, grazas... pero estou falando en serio. Ten que ver co que fixeches. Que opinas?
Alumno2: - ... (silencio)
Suso: - E logo, que?
Alumno2: - Non, case mellor o de limpar as mesas paréceme unha boa idea. Tes razón. (con cara de alivio, case alegría)
Suso: - Por suposto.
Entón, onde está o truco de esta, a priori, estúpida decisión?
A cousa ten unha explicación clara. A situación non está tan controlada polo protagonista, e falta mencionar unha circunstancia decisiva, que é que, en caso de ser descuberto na mentira (ou no caso clásico, non colaborar co outro xogador na estratexia salvadora), sufrirá un castigo maior do que aceptaría a priori ou, para adornar máis a maldade da situación, un castigo descoñecido. Sobre este castigo, por un mecanismo psicolóxico de medo ó descoñecido, o individuo asume (acertadamente... ou non) que vai ser peor que o que se pode escoller libremente.
Con todo o exposto, é facilmente deducible que a manipulación humana é relativamente sinxela, como ben demostrou un dos meus alumnos esta semana. Esta simple aplicación práctica (coloquialmente coñecida como susto ou morte) das teorías de John Nash comeza con un par de alumnos que, grazas a unha combinación de metedura de pata e amago de mala educación, acabaron caendo nas miñas mans. Ademais, un deles tiña pendente limpar mesas, co que a coincidencia entre a sanción pendente e a aparición dos involuntarios colaboradores fixo que a situación se resolvera dunha forma case natural.
Suso: - Visto o visto, e como xa tiña falado con Alumno1, os dous ides estar limpando mesas nos recreos.
Alumno1: - De acordo.
Alumno2: - Pero eu non pintei as mesas.
Suso: - Xa, xa sei que as pintou Alumno1. Igual que Alumno1 tampouco pintou tódalas mesas que ides limpar, para ser exactos, as de tódalas aulas. Pero xa estaba máis que avisado e agora vai limpalas todas.
Alumno2: - Pero eu non estaba avisado e non pintei ningunha. Eu fun ó baño cando non debía.
Suso: - Vale. Entonces non debe ter nada que ver coas mesas, non?
Alumno2: - Xusto.
Suso: - De acordo. Entonces, mentres Alumno1 limpa as mesas, se queres, ti limparás os baños do instituto.
Alumno2: Ja, ja, ja... que bo, profe. (con varios compañeiros acompañando as súas risas)
Suso: - Mmm, grazas... pero estou falando en serio. Ten que ver co que fixeches. Que opinas?
Alumno2: - ... (silencio)
Suso: - E logo, que?
Alumno2: - Non, case mellor o de limpar as mesas paréceme unha boa idea. Tes razón. (con cara de alivio, case alegría)
Suso: - Por suposto.
Recomendación:
Unha interesante variante das teorías mencionadas, sería a Psicohistoria, non tan desenvolvida aínda (que se saiba) tal e como aparece no decurso da acción de un dos grandes clásicos da ciencia-ficción, "Fundación" do mestre Isaac Asimov.
