1307. Os ollos dun soñador

Un 20 de novembro como outro calquera, un asasino octoxenario falecía na cama dun hospital coa atención mediática de todo o país concentrada nel. O asasino nunca cometeu os seus crimes, senón que mandou a outros a executalos por el, o que non o fixo ser menos odiado. Aínda que por outra parte, tamén cultivou unha curiosa lexión de admiradores.
Ata aquí poderiamos estar falando de España, pero non imos volver tan atrás no tempo, senón que imos volver só un ano atrás e falar dos Estados Unidos e dun dos fenómenos culturais máis peculiares da era contemporánea, a admiración e temor a partes iguais por Charles Manson.

O como Manson chega a ser unha especie de icona cultural popular é un fenómeno tipicamente estadounidense, ou iso parece, porque en España non vemos que triunfen grupos con nomes do tipo Hermanos Izquierdo ou que haxa referencias similares na cultura popular... sempre que non contemos a El Kaso Urkijo que no seu momento nos deslumbrou con "La España negra de los krímenes rurales". Todo un éxito conseguir que tal disco se publicase, hai que recoñecelo.

Volvendo ó fío inicial, a presenza de Charles Milles Maddox na cultura norteamericana e, por extensión globalizadora, na mundial, foi un fenómeno que se propagou cunha intensidade e durabilidade descoñecida noutros casos. Que estraño magnetismo tiña a persoa propietaria desa mirada que algun medios definiron como os "ollos do mal"? Nun país no que a lista de asasinos con listas de vítimas de dúas cifras é considerable, o caso de Manson, pouco atractivo, menos de 1'60 m de alto, vida conflitiva desde pequeno, carne de reformatorio e cárcere sucesivamente e indutor de nove asasinatos, é toda unha anomalía. Tal vez o de que as súas vítimas fosen "xente bonita" fixo tremer a aqueles que vivían vidas idílicas en xaulas de ouro, xaulas na que a familia Manson entrou arrasando con todo e transformar aqueles soños en pesadelos, pesadelos que se instalaron no inconsciente colectivo, sempre necesitado de figuras que encarnen o mal. E como toda cultura se adapta á súa época, Charles Manson ocupou o oco que a antropoloxía lle tiña reservado naquel momento á figura correspondente ó home do saco co que meter medo, neste caso non ós nenos, senón ós adultos.

Como se produciu este paso do horror á fascinación é unha combinación da sociedade e dos medios de comunicación, habilmente manipulados/provocados polo propio Manson coas súas estridentes declaracións durante todo o proceso xudicial que seguiu ós asasinatos, por exemplo:

"Eu non matei a niguén. Non mandei matar a ninguén. Esas criaturas que van a por vostedes cos seus coitelos son os seus fillos. Eu non lles aprendín nada, fixérono vostedes".

Delirio, acusación con carga de profundidade á sociedade, intento de manipulación, ansia de notoriedade, estratexia de defensa? Tal vez unha combinación de todo o anterior, pero a mensaxe chegou á sociedade e alí quedou instalado o seu autor. O resto, capitalismo e comercio en estado puro.

Como primeira etapa do capitalismo cultural, temos a música:

Marilyn Manson (Brian Warner)

Por razóns evidentes, o máis listo da clase á hora de asumir a herdanza da provocación e manipulación nos medios de comunicación, tirando proveito de todo o anterior en beneficio propio. E, ata certo punto, é pedra incómoda no zapato da sociedade pola súa capacidade para sinalar as contradicións da mesma en temas tales como o uso das armas, as drogas e outros, nos que non exerceu como exemplo, todo hai que dicilo. Que os membros da súa banda, ó igual que el, asumisen como nomes artísticos nomes de mulleres famosas e apelidos de asasinos en serie moito máis temibles que o propio Charles Manson non foi abondo para eclipsar a icona do mal por excelencia.

Aparte de todo o relacionado co tal nome como tarxeta de presentación, Brian Warner tamén ten gravado unha versión dun tema do propio Charles Manson, "Sick city".

Kenneth Anger

Individuo cunha biografía xa de por si peculiar, non tivo mellor ocorrencia para a banda sonora da súa mediametraxe "Lucifer Rising" que contratar a Bobby Beausoleil, integrante da "familia" Manson, na que rematou precisamente despois de ter timado a Anger, gastando o diñeiro anticipado para o material do seu grupo musical en drogas e roubándolle unha furgoneta coa que se acabou accidentando na entrada do rancho no que residía o clan de Charles Manson.
Beausoleil sempre negou pertencer á "familia", pero o certo é que cumpre cadea perpetua por un dos asasinatos do grupo. Aquí temos un artigo sobre o elemento en cuestión que non ten desperdicio.
Como é natural, a película, rematada en 1972, a esas alturas xa levaba a etiqueta da relación (aínda que fose indirecta) con Charles Manson e a polémica estaba servida.

(aquí podemos ver "Lucifer Rising"... ou non, é opcional)

Guns n' Roses

Outros que non podían faltar en toda polémica que se precie no seu momento eran os californianos, que no seu álbum de versións "The spaghetti incident?" tiveron a ben incluír como pista oculta ó final do disco o tema "Look at your game, girl", composto e gravado polo propio Charles Manson en 1968. Suponse que é absolutamente innecesario explicar a que se montou.

Redd Kross

Banda de rock non moi coñecida a gran escala. Que se pode facer para chegar ó gran público? Efectivamente, probaron cunha versión dun tema de Charles Manson. Neste caso, a canción era "Cease to exist", título de alegría sen par. Este tema fora gravado tamén polos Beach Boys, co título "Never learn not to love", apropiándose polo morro da canción de Manson.

Lemonheads

O grupo de Evan Dando e compañía xa era bastante coñecido, pero tamén foi atraído polo lado escuro, versionando "Home is where you're happy", toda unha profecía de humor macabro vista a felicidade que o seu autor foi deixando en varios fogares. 

Nine Inch Nails

Un dos grupos de cabeceira deste blog ten unha historia que supera en macabro todo o anterior. Trent Reznor, que á súa vez foi o produtor que apostou polos inicios de Marilyn Manson,  alugou en 1992 a vivenda do 10050 de Cielo Drive en Beverly Hills e montou un estudo de gravación no seu interior. Construída en 1944 para a actriz francesa Michèle Morgan, a mansión foi pasando de man en man ata ser comprada por un home da industria do espectáculo, que a ía alugando a famosos do máis variado, entre eles Roman Polanski e Sharon Tate, que fixaron alí a súa residencia a inicios de 1969 e, por desgraza, o lugar foi a escea do crime máis célebre da "familia" Manson.
Con todos estes antecedentes, NIN gravou alí o marabilloso "The downward spiral" e, pechando o círculo empezado neste blog, un tema con Marilyn Manson, "My monkey", inspirado na letra de "Mechanical man", de... si, Charles Manson!

Para rematar co apartado musical, poderiamos seguir nomeando algúns grupos e interpretes que "homenaxean" á súa maneira a este tipo, pero xa sería demasiado exhaustivo e que mellor maneira de pechar que a lista de reprodución de "Lie: The love and terror cult", disco de Charles Manson.

Na literatura xa sería inbarcable, pero no cine e televisión imos mencionar varias referencias ó personaxe:

American Horror Story: Cult
Na séptima temporada de AHS, aparecen os asasinatos de Sharon Tate e acompañantes como referente de acción do culto mesiánico que o protagonista da serie constrúe arredor da súa persoa. Como curiosidade, Evan Peters, ademais de encarnar a Charles Manson, fai doblete de asasinos tolos interpretando tamén a Jim Jones, responsable da masacre de Jonestown, con 912 vítimas.

Mindhunter
A serie de Netflix conta os inicios da psicoloxía criminal e as entrevistas de detectives a asesinos en serie no cárcere para tratar de axudar a resolver casos que están sucedendo no momento das entrevistas. Na segunda temporada, un dos visitados é Charles Manson.

Once upon a time in Hollywood
A próxima película de Quentin Tarantino ten como eixe central os asasinatos de Manson e o actor que encarna ó asasino é, curiosamente, Damon Herriman, que tamén o encarna en Mindhunter. Pode que a súa carreira se estea encasillando...
En canto a Tarantino, Homenaxe, morbo? A estrea da película está prevista para o 9 de agosto de 2019, xusto no 50 aniversario do asasinato de Sharon Tate.

Aquarius
Nesta serie, o policía Sam Hodiak, encarnado por David Duchovny, empeza a investigar ó líder dunha seita que está iniciando unha carreira criminal. Os inicios de Charles Manson.

South Park
Se falamos de provocación e transgresión, non podía faltar esta serie, que ten como 16º episodio da segunda temporada o titulado "Merry Christmas, Charlie Manson!". Quen dá máis? Aquí temos un fragmento, no que a famosa esvástica da fronte de Manson aparece substituída por un smiley.

E ata aquí, este post, que podería medir quilómetros, pero eso queda para outro día ou para outra persoa que atope esto interesante e queira amplialo. Como curiosidade que non podería escapar a este blog, parece que todo foi extraordinario ata despois da súa fin. Parece que no seu funeral, catro meses despois da súa morte, non houbo enterro. O cadáver foi incinerado, despois de ser desconxelado (catro meses de conservación non se logran así como así) e á hora de seren esparcidas, o vento do día botou as cinsas cara os asistentes ó evento. Verdade ou fabulación con inspiración en "The great Lebowski"? Quen sabe, pero se non é certo, ben merecería selo.

Lembrade eses ollos, a mirada do mal, ou como Manson titulaba unha das súas cancións, os ollos dun soñador.

1303. Acabaremos na Audiencia Nacional?

Visto o tema do que imos tratar hoxe e como está o patio neste país, non se descarta que a pregunta do título non sexa retórica.
(O autor deixa claro que non ten que estar de acordo coas letras dos temas que se enumeran a continuación... triste, pero hai que aclarar esto, que vivimos nun mundo no que os ofendiditos saen de baixo das pedras á máis mínima)
Nos últimos meses, os xulgados deste país produciron sentenzas nas que queda claro que cantar pode ser un problema se un se sae da senda do politicamente correcto e, sobre todo, se chegamos a confundir o mal gusto coa actividade delictiva.

Podería facer un listado das sentenzas, análise de letras e opinión persoal, pero sería moi aburrido, así que o que segue despois destas liñas vai ser máis un exercicio de memoria histórico-musical deste país e contraste do contexto das respectivas épocas con aquel no que vivimos hoxe.

Como está mal visto e/ou penado falar da monarquía, imos ver que cantaban en 1996 La Polla Records en "Envidia cochina":

"Quiero vivir sin currar / y que lo pague el país, / seguir así no es para mí.
Y quiero veranear / en el Palacio Real. / ¡Joder, yo, quiero ser rey!"

O que no se pode negar é que aquel disco contiña, como case toda a discografía do grupo, auténticas descargas de rabia, por exemplo con temas aínda sen solucionar vinte anos despois:
- a reforma laboral, "Amigo, si quieres currar", onde a violencia acaba saíndo como solución
- o malestar coa clase política, "La solución final", aquí xa se fala dunha cámara de gas, imos subindo as apostas

No "Revolución" de 1985, tamén se cargaba de fronte contra, contra... contra todo, para que negalo. No tema "Cara al culo", peculiar versión do "Cara al sol", desexabaselle abertamente a morte a políticos da época, entre eles Manuel Fraga.

E para que lles imos negar o dubidoso privilexio de mesturar o humor máis brutalmente incorrecto cos clásicos e a crítica social, que se no seu momento non fixo morrer a Concha Velasco dun infarto con esta versión de "La chica ye-ye", é que a señora estaba curada de espanto:

Este grupo tivo problemas legais, chegando a ter unha sentenza en contra que non lles deixaba usar o seu nome... pero por un follón con un ex-membro da banda.

Outra banda que tampouco tipo problemas para usar o seu nome foi M.C.D., acrónimo blasfemo a máis non poder, que hoxe seguramente serían denunciados por ofensa ós sentimentos relixiosos. O caso é que serán recordados (ou non) polo destrozo de "My way" titulado "Entre borrachos". No seu descargo, é lóxico pensar que se os Sex Pistols ou Nina Hagen (versión 1/versión 2)se lanzaron, por que eles non ían intentalo?

Polo que terían máis facilidades para rematar ante un tribunal, sen ser pola súa calidade, sería por repartir estopa alegremente ante as institucións do estado que ostentan a potestade do uso da violencia, ano 1987, por darlle contexto:
- "Terrorista", onde o debate actual sobre que é terrorismo parece unha pelexa de patio de cole.
- "Ruido de sables", que hoxe sería carne de demanda, como mínimo por alusións directas.

Co terrorismo como tema tamén tivo roces Barricada, neste caso co terrorismo de estado. Corría o ano 1984 e catro membros dos Comandos Autónomos Anticapitalistas foron asasinados nun episodio nunca esclarecido (oficialmente) de guerra sucia:

"Detrás del uniforme queda el anonimato/en el cuartel un brindis/esta vez fueron cuatro.

Señor gobernador / lávese usted las manos / todo fue correcto / éxito asegurado."

(Este tema foi censurado en 1987, e logo distribuido de forma pirata, ata saír de forma oficial nun recopilatorio de grandes éxitos)

Quen tampouco se cortaba moito nas súas letras, que adornaban unha calidade musical infame, e poderían ser consideradas un canto ó mundo das drogas foi Manolo Kabezabolo, que ademais de versións do máis incalificable de temas variados, no seu álbum "Aversiones", onde atacaba sen piedade a Nino Bravo, Jeanette, o Dúo Dinámico e moitos outros, tamén deixou recados para os uniformados do estado, curiosamente non foi xulgado:
- Que pensaría a Policía de "MPM"?
- E o exército sobre algo tan sutil como "Militares subnormales"?

Aínda que se os Judas Priest non o denunciaron por esta versión de "Breaking the law", aquí tampouco iamos ser máis papistas que o Papa:

Outro grupo de nome portentoso a nivel penal foi KBKS (Karrero Blanko Kampeón de Salto), procedentes de Zaragoza, que con tal nome xa ascendeu a todo ó máis alto na súa popularidade, aínda que hoxe terían serios problemas legais, porque con tuits da mesma temática houbo xente que obtivo sentenzas de cárcere. Musicalmente, tamén deberían ir ó cárcere... sen xuizo previo. Na mesma temática de enaltecemento do asasinato do presidente goberno tamén se fixo moi popular na corrente punk un tema versionado ata o infinito, por exemplo:

"Voló, voló, Carrero voló

y hasta las nubes llegó."

Non existe a menor dúbida de como remataría esto hoxe en día con este estribillo, non?

Pero se a anterior sería xulgado por enaltecemento do terrorismo, como poderiamos definir este tema de Kortatu do seu primeiro e homónimo disco? Existe a agravante de recochineo?

A historia desta canción (que aparece no enlace do vídeo) alude á fuga en 1985 de dous presos de ETA do cárcere de Martutene, ocultos nos altofalantes do cantante Imanol, que actuou en tal lugar. Un dos fugados foi Joseba Sarrionaindia, ó que alude o título da canción polo seu alcume. Desaparecido durante trinta anos, desenvolveu unha extensa carreira literaria, con premios incluídos, reaparecendo no 2016 nunha entrevista concedida a catro xornais en La Habana. Lugar próximo á orixe desta canción, que non pasaba de ser unha copia acelerada e coa letra cambiada de "Chatty Chatty" dos xamaicanos Toots & The Maytals. Neste caso, houbo denuncias e intentos de boicot contra Fermín Muguruza, cantante da banda... vinte anos despois. Por completar información, o seu compañeiro de fuga foi capturado dous anos despois da mesma.

Un grupo que se atopou coa herdanza destes tempos foi Rokavieja, que en Murcia no 2016, si, 2016! apañou unha multa por canturrear "Mucha policía, poca diversión" nun concerto durante unha intervención da policía local durante o mesmo. Curiosamente, cando os autores orixinais do tema de igual título, Eskorbuto, saíron en Televisión Española nunha reportaxe sobre a música do momento no 1983, non pasou nada, aparte de que habería xente que se sentiría ofendida por alusións.

Polo que se ve, no 1983 este país estaba preparado para as críticas á policía, pero non tanto para unha explosión musical de feminismo punk radical. O 16 de abril daquel ano, no programa "Caja de ritmos", Carlos Tena presentaba a Las Vulpess, a que se armou foi monumental, menos mal que daquela non había Twitter:

A treboada xornalística nos días seguintes foi brutal e o corte de cabezas (e/ou intentos) na redacción musical de Televisión Española foi digno do terror revolucionario. Iso si, que se saiba, Iggy Pop e The Stooges non escribiron indignados protestando polo infame destrozo que a banda fixo do seu "I wanna be your dog".
Como dato curioso, no mesmo programa, apareceron Polanski y el ardor cantando "Y no usa Laca", que contiña estrofas como a que segue e que pasou desapercibida no medio do lío: "Hoy lo conseguí / Tengo una negra sólo para mí".

Alguén que tamén tivo un programa de televisión, no 1990, na Televisión de Galicia, foi Antón Reixa que, acompañado dos seus Resentidos, nos levou a coñecer Sitio Distinto, un lugar aberto a todo tipo de experiencias. Pero, a pregunta a día de hoxe é outra, tería existido este programa hoxe despois da publicación, anos antes, deste videoclip, 1986 para ser exactos?

Aquí, o importante é o tema visual, a letra é inocua a efectos penais. O vídeo arrinca con superposición de cortes variados da catedral de Santiago, relixiosos que se supón da mesma, Franco e o rei. E aparte do dato, que se aprecia na vista previa, de ver a Gayoso cun pelazo digno dun león, ten un momento que hoxe faría que a garda da moral, que tanto se preocupa de nós, subise polas paredes co xenio. No inicio do segundo minuto aparece un corte do peche de emisión que se facía na época co himno galego, onde aparece o presidente da Xunta sobre o fondo da bandeira galega ondeando e, de súpeto, boom!, un lóstrego que o fulmina e deixa un oco na silueta da presidente. 1986, hoxe en día, a saber as barbaridades que poderiamos ler e oír sobre o tema.

Afrentas ó himno, asubíos e ofensas patrias, a saber o que poderían dicir dunha banda procedente dun lugar antiespañol e profundamente independentista como Guadalajara, de onde procedían Apártate ke piso mierda, que a finais dos 80 chegaron a ser coñecidos por unha peculiar versión de Manolo Escobar:

O grupo era, como moitos outros, dos que arremetían contra todo sen medida algunha, pero, unha vez máis, non pasaba nada nos xulgados, que debían de ter temas máis importantes dos que ocuparse.

Os que si coqueteaban cos xulgados eran Soziedad Alkohólika, grupo alavés con denuncias e boicoteos múltiples pola súa presunta simpatía co terrorismo etarra, aínda que tampouco desprezaban unha ocasión para meterse coa Igrexa e os casos de pederastia, como no tema "Padre Black & Decker", con letra contundente e provocadora. Porén, a súa maior polémica veu cunha canción de corte antisemita, na que supostamente denunciaban a hipocresía do estado de Israel co victimismo pola Shoah acompañado coa opresión ó pobo palestino:

Ese "Ahora tú, ¡judío, cabrón!" non aparentaba moi coherente para denunciar algo, aínda que despois publicaron unha versión renovada na que se podía oír "jodido cabrón". Medo a xuízos, rectificación, ou o que fose, a metedura de pata era enorme e xa non tiña moito remedio, eso si, conseguiron volver tamén en contra a moitos dos seus seguidores.

No tema antisemita, non se pode esquecer a grupos de rock fascista, como Batallón de Castigo (fundado nun cárcere), Estirpe Imperial, Más que Palabras e outros varios, que ademais desta temática e camuflados a veces coa etiqueta de rock anticomunista, non perden ocasión de reivindicar o fascismo, a xenofobia, o racismo, o totalitarismo e os valores do franquismo. Todo dentro dun ambiente de malentendida tolerancia (chamarlle transgresión, por exemplo), cando non mirar para outro lado directamente por parte das autoridades, que fai que se veñan arriba nas súas barbaridades e acaben facendo cousas que xa non se poden tapar e rematan nos tribunais, que soen ser moito menos dilixentes para perseguir á ultradereita musical, cuestión de contexto, que diría o resto desta entrada.

Para ir rematando, chega a quenda de bandas que chegaron a ter un éxito comercial claro aínda que non quedaron atrás no de cruzar as fronteiras do pensamento politicamente correcto que nos asedia.

O vocalista de Def Con Dos, Cesar Strawberry, foi condenado a un ano de cárcere por comentarios en Twitter, pero, curiosamente non tivo problemas legais por temas como "España es idiota" ou por denunciar de forma nada sutil a suposta violencia das forzas de seguridade como no tema "Doctor tricornio". Fai falta un doutorado ou ler entre liñas para entender de que e a quen se acusa neste tema?

No de provocar utilizando o nome de España, tampouco quedaba atrás Albert Plá, linchado e alabado mediaticamente a partes iguais segundo criticara o nacionalismo español ou o catalán, pero tampouco foi denunciado por cantar temas como "Mi novia es una terrorista", ou o que segue:

Con Albert Plá actuaron durante un tempo de forma conxunta Extremoduro, que tampouco facía ascos a criticar á policía:

"Pincho las arruedas de los coches-policía

pongo un par de bombas en cada comisaría..."

E para rematar con algo absolutamente surrealista, como non podía ser doutra maneira, Siniestro Total, que anos despois de contestar razoadomente a "¿Por qué hacéis unas letras tan ordinarias?" publicaban esta perla da incorrección política:

E ata aquí chega esta entrada, que podería ser moito máis longa, pero como exemplo do que se quería debater é máis que suficiente, e tampouco é cuestión de darlle argumentos á Audiencia Nacional para crear un malentendido de consecuencias perigosas para o blog e o seu autor.

Recomendacións:

Despois de tanta música, que mellor que un libro, no que aparece -oh, curiosidade- como personaxe Julián Hernández de Siniestro Total. A última novela de Agustín Fernández Mallo, "Trilogía de la guerra". Marabillosa.

1301. Orfos no espazo

Todos coñecemos a xente que nos conta que perdeu un calcetín, ou varios, desaparecidos como por arte de maxia de maneira inexplicable, e agora teñen calcetíns soltos que non usarán máis.

Unha posibilidade é que exista un lugar no universo no que aparecen eses calcetíns materializándose da nada a cada instante. Esa inmensidade téxtil de orfos perdidos vai formando una especie de nube cósmica na que están todos os calcetíns desaparecidos desde a noite dos tempos. Chegará un momento no que eses miles, millóns e miles de millóns de calcetíns sumarán unha masa tan enorme que se producirá un colapso gravitatorio descomunal e orixinarán un inmenso burato negro que devorará lentamente todo o universo.

E así é como rematará todo, TODO.

1297. Matemáticas cúbicas

Uns días atrás, nunha conversa de lecer, un compañeiro de instituto preguntábame se o cubo de Rubik tiña moito que ver coas Matemáticas. A resposta foi "si, por suposto". Ata aquí tampouco hai nada raro, porque calquera persoa que me faga esa mesma pregunta referida a outra cousa en vez de a un cubo de Rubik, a literatura sumeria clásica, por exemplo, vai ter a mesma resposta. Certo é que, no caso da literatura sumeria clásica, hai restos arqueolóxicos que confirman a miña resposta, unhas pequenas táboas de barro usadas como libros de exercicios de cálculo (xa vedes, había profesores de Mates ata nos inicios da civilización).

Pero volvendo un pouco ó inicio desta historia, imos ver como anda de Matemáticas este peculiar e fascinante obxecto inventado en 1974 por un profesor de Arquitectura húngaro, Ernö Rubik, que o deseñou como ferramenta auxiliar para as súas clases, e logo caeu na conta de ter inventado un interesante  rompecabezas. O obxectivo fundamental era traballar sobre as formas de construción de edificios tratando de modificar o menos posible a parte da edificación xa construída, e aínda que non chegou ó nivel de orixinalidade das Torres de Colón, superou de forma infinita a fama destas.

Non pasa de ser curioso observar que o Tetris tamén foi inventado no outro lado do Telón de Aceiro, neste caso na antiga Unión Soviética, tan só dez anos despois. Debía de ser unha vida moi aburrida a que se podía ter por alá, e co inmenso nivel matemático da época na zona, só podían saír cousas así, e tamén, por suposto, ata arriba de Matemáticas. Os tetraminós, no Tetris, pero esa é outra historia e deberá ser contada noutra entrada do blog, porque empeza a existir o risco habitual de seguir divagando e non entrar ó fondo do asunto.

Imos empezar cuns datos simples, para ir preparando o cerebro para o que virá máis adiante:

- O cubo de Rubik orixinal é un cubo de tres unidades de aresta, polo tanto sería equivalente a vinte e sete pezas cúbicas, cousa que en realidade non é así xa que no centro non hai peza, senón as engranaxes que o moven (un sistema ortogonal tridimensional), polo tanto son 26 pezas.

- Das 26 pezas do aparello, hai seis que sempre están ben colocadas, os centros de cada cara, aínda que poden xirar uns respecto a outros. O que nunca pode suceder é que centros de caras opostas deixen de estar enfrontados. Esto leva a que, realmente, o asunto se reduza a colocar vinte pezas no seu sitio.

- Cantas combinacións posibles hai de posicións do cubo?

Exactamente 43.252.003.274.489.856.000, o que fai que, se intentamos resolvelo movendo as pezas ó azar, sexa 0'3 billóns de veces máis difícil que gañar o premio máximo da Lotería Primitiva. (Por algunha estraña razón, sei resolver cubos de Rubik en menos de dous minutos e nunca me tocou o megapremio da Primitiva)

- Este montón de combinacións quedaría multiplicado por 12 se a forma de cambiar as cores de sitio fose simplemente cambiar pegatinas sen respetar os xiros do cubo.

- Rubik tardou un mes en resolvelo por primeira vez. Resolver o cubo en dous minutos é facil, outra cousa xa é que hai quen o resolve en menos de cinco segundos. Aquí podemos ver tal barbaridade.

- Para resolver o cubo son necesarios, como máximo, 20 movementos, o chamado número de Deus. Porén, a forma práctica de resolvelo, ben sexa por métodos de principiantes ou avanzados, soe levar máis, aínda que ó seren métodos sistemáticos, adoitan ser moito máis rápidos... para unha persoa.

Unha vez comentados estes detalliños, pasemos ás Matemáticas de ter que estudar en serio, as dos campións:

- As posicións posibles do cubo de Rubik son os 43 trillóns e pico que están por aí arriba, pero as posicións das pegatinas, sen variar os centros, son moitas máis, esto débese á chamada teoría de órbitas. Unha órbita e o conxunto de tódalas posicións posibles ás que se pode chegar desde unha posición dada. O interesante é que as órbitas que forman os xogos de combinacións son independentes, e dicir, non se pode pasar dunha a outra.

- O cubo de Rubik ten dúas órbitas, co cal existe a malvada posibilidade de intercambiar dúas pegatinas dunha peza e non poder chegar á solución correcta. Isto tamén nos permite saber se un cubo que foi desarmado previamente foi ensamblado de forma correcta.
Un xogo de dúas órbitas moi coñecido é o chamado xogo do 15, consistente nun cadrado con 15 pezas cadradas numeradas do 1 ó 15 que só poden moverse deslizando unha peza no oco que queda no cadrado. Podedes xogar aquí online ou descargar unha app. O de ter dúas órbitas fai que a metade das combinacións que se poden formar no taboleiro leven a unha configuración irresoluble, que foi o que no seu momento de máxima popularidade fixo que caera en picado.

- Unha das palabras que odian/temen todos aqueles que teñen feito un cubo de Rubik é paridade, que é a configuración que se dá nun cubo cun número de pezas par nas arestas (4, 6, 8...) cando queda todo resolto excepto dous vértices mal colocados ou un número par de pezas das arestas mal colocado. As permutacións (parte da teoría de grupos asociada a este puzzle) asociadas a un cubo estándar son sempre pares, polo que é imposible que se dean esas combinacións nun cubo 3x3 ou calquera de orde superior impar.

- Estes conceptos están enlazados co de simetría, tanto desde o punto de vista visual, que é moi evidente, como desde o matemático.

Se queredes ampliar e ler todo esto con máis detalles e explicacións, quedan aquí estes dous enlaces: Presentación ou artigo (o último con teoremas incluídos)

Recomendacións:

• A primeira e evidente é que xoguedes con cubos de Rubik, desde o máis habitual a todo tipo de variacións. Por se necesitades axuda, queda aquí un vídeo-titorial con moi boas explicacións. E tede paciencia.

• A segunda é unha novela con protagonista relacionado coas Matemáticas, en concreto coa criptografía: "El don" de Mai Jia.