401. 1984

"A guerra é a paz.
A liberdade é a escravitude.
A ignorancia é a forza."

Con estas tres simples consignas reforza o superestado de Oceanía as crenzas políticas dos seus habitantes. Unhas consignas que tódolos membros do Partido levan gravadas na súa mente e que son actualizadas continuamente mediante o incrible traballo manipulativo do Ministerio da Verdade e o igualmente terrorífico do Ministerio do Amor, e o seu brazo executor, a Policía do Pensamento.

Todo este desolador panorama ten lugar en "1984", unha terrorífica distopía de George Orwell, na que advirte dos perigos do totalitarismo construíndo unha ficción situada no Londres de 1984 (a elección do ano é simplemente un cabio das dúas últimas cifras do ano de edición da novela, 1948). A pesar do que se ten dito, non é unha novela anticomunista; o axuste de contas de Orwell co réxime estalinista da URSS xa estaba feito en 1945 na súa novela "A revolta dos animais", pero en 1984, o autor fai unha serie case interminable de símiles onde nos advirtes dos perigos dos principais réximes totalitarios da época, a propaganda nazi e soviética, a reescritura constante da historia por parte de Stalin, a veneración á figura do Grande Irmán (ou Stalin, que máis da o nome?), a propiedade absoluta do Estado sobre as vidas, os actos, e incluso os pensamentos dos seus gobernados.

A existencia en Oceanía lembra á Alemaña nazi ou á URSS de Stalin na existencia cotiá (real ou non) dun inimigo externo que aglutina á poboación utilizando o odio como un eficaz mecanismo de manipulación e control das masas. Outra característica é a profunda estratificación da sociedade baixo a apariencia oficial da igualdade absoluta, o que non pasa de ser un perverso uso da ideoloxía revolucionaria para lograr despersonalización do individuo con vistas ó seu dominio. Finalmente, outro dos símiles é o estado de guerra permanente (igualmente real ou inventada) no que se fai vivir á sociedade, o que fai que se fanatice ante o inimigo e sexa máis maleable segundo a conveniencia do poder.
Todo isto configura unha das máis estremecedoras utopías nunca escritas e desvirtuada para o público moderno posteriormente polo uso da figura do Grande Irmán para a elaboración dun dos paradigmas da actual telebazofia coa que nos soen obsequiar as nosas televisións.

Recomendación:

Despois de todo o que levo escrito, creo que a lectura de calquera das novelas de Orwell é altamente aconsellable. E se nos fixamos no último parágrafo, a segunda, e na miña opinión, mellor recomendación do post: lembrade que a tele non se estropea por estar apagada.

397. Escenas despois da batalla (II)

Por fin rematou o curso, salvo trámites burocráticos e ese momento tan querido dentro da profesión que son os claustros, reunións onde podemos debater sobre o humano e o divino, perdendo o tempo en bastantes ocasións. Pero como nestas épocas hai notas, soe haber nais (e algún pai) que veñen falar cos profesores/domadores da súa prole e déixannos frases para a historia como as que se citan a continuación:

- "Eu non sei que lle pasa á nena, porque a súa irmá está facendo unha carreira e vai aprobando todo sen ningún problema".
(Aí está o fallo, xa me parecía que lle tiña que facer os exames á outra irmá)

- "O rapaz está con tratamento, pero non llo estamos dando por se acaso".
(Non vaia ser que mellore, claro)

- "Estamos moi matizados con respecto ó do rapaz".
(Pois menos mal, porque eu tendo a perderme nos matices)

- "Ai, profe! Coas notas destes exames non sei que imos facer coa rapaza".
(Por unha vez, eu si que o sei, é máis, téñoo clarísimo: Sus-pen-so!)

- "O neno, xa sabes, ven dun colexio de curas e alí se facía falta levantarlle a man..."
(Esta laxitude que nos invade na escola pública... non sei onde acabaremos)

Recomendación:

E para o verán, antes de que a prensa nos intimide cos supostos gustos literarios dos nosos políticos, desde aquí, vía recomendación de Grandma's Trust, aconsello "Las aventuras del valiente soldado Svejk", novela de Jaroslav Hašek, na que conta o absurdo da guerra desde o punto de vista das andanzas do soldado Josef Švejk, todo un paradigma da carencia das virtudes que debería ter un bo soldado, neste caso inmerso na Primeira Guerra Mundial no bando do Imperio Austrohúngaro.

389. O fin do home interminable

Como poderedes apreciar na foto (obsérvese o grosor das pernas) con Tyrone Bogues (1'60 m), Manute Bol era interminable, pero deixounos a pasada fin de semana despois duns últimos tempos bastante tristes, arruinado, sufrindo varias enfermidades, e cunha situación persoal bastante delicada que incluía un divorcio complicado.

Este membro da tribo sudanesa dos dinka, de 2'31 m de alto, era extraordinario, pero non tanto nunha familia con varios membros superando os dous metros de altura. A chegada de Manute a Estados Unidos veu dada, como non podía ser doutra maneira, grazas ó baloncesto. Resulta que un primo del estudaba en Estados Unidos e lle comentou a alguén do mundo do basket da súa existencia. Atraido ante tal portento, a viaxe a Sudán foi inmediata e o resultado foi a viaxe de Manute rumbo a un instituto norteamericano e a súa elección no draft da NBA para os en aquel momento Washington Bullets (despois cambiaron o nome a Wizards por cuestións de corrección política).

Empezou a xogar a baloncesto ós dezaoito anos e cóntase que a primeira vez que intentou un mate deu cos dentes no aro da canastra, deixando parte deles en tal aventura, e seguindo sen eles ate os 25 anos. A súa coordinación era escasa, pero a súa estatura intimidaba, non tanto o seu peso, de uns 80 kg (lembremos que medía 2'31 m), o que fixo que durante a pretemporada o equipo o sometera a unha estricta dieta de engorde a base de pizza! coa fin de gañar unha certa consistencia corporal, que, aparte de aumentar a súa capacidade defensiva, tamén lle serviría para evitar posibles lesións no contacto cos pivots dos equipos contrarios. (Como curiosidade, a foto ilustra a coincidencia no mesmo equipo dos homes máis alto e máis baixo da liga na temporada 1987-88)

Na súa primeira temporada na NBA, superou a mellor marca de tapóns dun novato, aínda que con escaso poder anotador. Ademais do seu físico, o seu carácter extravertido fixo que os contratos publicitarios empezaran a chegar e foi facendo unha fortuna durante os anos que estivo na NBA, ata 1995. Por desgraza, esta fortuna desapareceu rapidamente, debido ós seus hábitos de grande xenerosidade, e para que ocultalo, malas inversións e despilfarro en luxos innecesarios, mansións, coches, e donativos a organizacións tan dubidosas como o Exército de Liberación do Pobo de Sudán. A súa carreira deportiva rematou tras xogar en lugares tan exóticos para o baloncesto como Uganda e Qatar.

A estrela de Bol empezou a declinar, e padecendo artrite sen poder pagar os tratamentos apropiados, a súa muller abandonouno cos seus catro fillos, tendo que vender as súas casas en Exipto e Sudán, e a de Estados Unidos embargada. Mentres tanto, vivía nos suburbios da capital sudanesa, Khartún, onde estaba poñendo en pé (ou algo así) unha nova vida con dúas esposas, un fillo e outros catorce parentes. Para rematar o infortunio, en 2004, tivo un accidente de tráfico batendo con outro coche, no que o outro condutor morreu e el tivo lesións no pescozo, así como a fractura dun brazo e unha perna. Os coidados da rehabilitación eran demasiado caros e foron os seus ex-compañeiros dos Golden State Warriors, Chris Mullin, Mitch Richmond ou Tim Hardaway, entre outros, os que botaron man del para levalo a Estados Unidos, onde o ex-xogador NBA que conta nas súas estatísticas con ser o único xogador que ten matado un león sen usar armas de fogo. Finalmente, sobrevivindo coa pensión que concede a NBA os ex-xogadores e ademais de tódolos problemas de saúde que tiña, sufrindo unha rara enfermidade, o síndrome de Stevens-Johnson, o seu corpo non resistiu máis e deixounos o sábado pasado.

Como recordo desde aquí deixo este vídeo para poder ver en acción a tan singular elemento, onde ademais do seu repertorio de tapóns podemos ver tamén unha das súas facetas menos coñecidas, a de tirador de triples, na que chegou a acadar un 22% de efectividade no seu primeiro ano en San Francisco, dato realmente impresionante para un home da súa altura.

Recomendación:

"Temes a la imaginación. Y a los sueños más aún. Temes a la responsabilidad que puede derivarse de ellos. Pero no puedes evitar dormir. Y si duermes, sueñas. Cuando estás despierto, puedes refrenar, más o menos, la imaginación. Pero los sueños no hay manera de controlarlos."

Certo é que a vida de Manute Bol sería digna dunha novela, pero de momento só recomendo novelas reais. Como tal, o fragmento que reproducín é de "Kafka en la orilla" de Haruki Murakami, historias separadas de dous personaxes, Kafka Tamura, un adolescente fugado da casa e Satoru Nakata, un vello con graves limitacións intelectuais, que van confluíndo ó longo da novela, entremezclando a realidade e o mundo onírico dunha forma que fai que nos vaiamos metendo na historia e enganchándonos ata o final. Simplemente encantadora.

383. Sobre a inmortalidade

Onte sentei á mesa coa triste nova da morte de José Saramago, pero como para os panexíricos de maior ou menor sinceridade xa está a prensa autodenominada "seria", desde este blog vou deixar unha mostra do pensamento do escritor portugués, que ademais da súa calidade literaria daba un grande interese ás cousas sobre as que escribía e/ou reflexionaba, que ó final son o que marcan a diferenza entre a morte como punto e final dunha persoa, ou como neste caso, a súa entrada definitiva no terreo da inmortalidade.

A modo de recordatorio, deixo este fragmento sumamente apropiado nesta época de mediocridade no terreo político e que abre a porta á reflexión sobre os actores do sistema democrático actual que, curiosamente, exercen unha perigosa tutela sobre os principios democráticos. E sen querer aproveitarme do traballo de Saramago, deixo no aire a pregunta de que pasaría se realmente se dese o caso que a continuación se relata.

"...A las diez de la noche, finalmente, apareció en televisión el primer ministro. Venía con el rostro demudado, con ojeras profundas, efecto de una semana entera de noches mal dormidas, pálido a pesar del maquillaje tipo buena salud. Traía un papel en la mano, pero casi no lo leyó, apenas le lanzó alguna que otra mirada para no perder el hilo del discurso, Queridos conciudadanos, dijo, el resultado de las elecciones que hoy se han realizado en la capital es el siguiente, partido de la derecha, ocho por ciento, partido del medio, ocho por ciento, partido de la izquierda, uno por ciento, abstenciones, cero, votos nulos, cero, votos en blanco, ochenta y tres por ciento. Hizo una pausa para acercarse a los labios el vaso de agua que tenía al lado y prosiguió, El gobierno, reconociendo que la votación de hoy confirma, agravándola, la tendencia verificada el pasado domingo y estando unánimemente de acuerdo sobre la necesidad de una seria investigación de las causas primeras y últimas de tan desconcertantes resultados, considera, tras deliberar con su excelencia el jefe del estado, que su legitimidad para seguir en funciones no ha sido puesta en causa, ya que la convocatoria ahora concluida era sólo local, y porque además reivindica y asume como su imperiosa y urgente obligación investigar hasta las últimas consecuencias los anómalos acontecimientos de que fuimos, durante la última semana, aparte de atónitos testigos, temerarios actores, y si, con el más profundo pesar, pronuncio esta palabra, es porque los votos en blanco, que han asestado un golpe brutal a la normalidad democrática en que transcurría nuestra vida personal y colectiva, no cayeron de las nubes ni subieron de la entrañas de la tierra, estuvieron en el bolsillo de ochenta y tres de cada cien electores de esta ciudad, los cuales, con su propia, pero no patriótica mano, los depositaron en las urnas. Otro trago de agua, éste más necesario porque la boca se le ha secado de repente, Todavía estamos a tiempo de enmendar el error, no a través de nuevas elecciones..."

(Ensayo sobre la lucidez, José Saramago)

Un saúdo desde o 83% e ata sempre.

379. Nai non hai máis que unha

"Es tan tímido el Tito, tan sensible, que para imponerse tiene que matar a sus enemigos. Nunca mata lo suficiente. Siempre ha sido así."

(Avelina Ugarte, falando do seu fillo, recollido por
Juan Gasparini en "Mujeres de dictadores")

373. Tenrura vacuna

"Seica che gustan as de ollos grandes? Pois compra unha vaca"

(Uns sentimentais, os meus alumnos)

Recomendacións:

"L.S.S.: ¿Él no vio cuando tomaste el piolet?
D: No.
L.S.S.: Inmediatamente después de que le asestaste el golpe, ¿qué hizo este señor?
D: Saltó como si se hubiera vuelto loco, dio un grito como de loco, el sonido de su grito es una cosa que recordaré toda la vida."

• Para tratar de remontar un pouco o nivel despois do alarde inicial de burromanticismo, deixo a recomendación do último libro que lin, case devorei de ben que está, "El hombre que amaba a los perros" de Leonardo Padura. Unha aproximación á historia do asasinato de Trotski e á do seu executor, Ramón Mercader, mediante un cruzamento de narracións nas que ademais obtemos un interesante retrato da época que lles tocou vivir.
  (Reflexión: Non tedes coñecido a alguén que lle chamara "Trosqui" ou similares ó seu can? Parece como se en tempos, a Galicia rural fose un reduto da ortodoxia comunista. Pola contra, cantos cans coñecedes ós que lle chamaran "Lenin" ou "Stalin"? Contraditorio, como a propia Galicia.)
• Outros sentimentos son os de "Vertigen", do álbum "Liquid" do grupo inglés Recoil. Capaz de poñer os pelos de punta... ata os das vacas.

367. Crónicas do máis alá (e 4)

No capítulo anterior: 
Despois dun duro despertar fixemos uns exercicios espirituais e desolados pola cancelación da visita a unha base de mísiles nucleares buscamos consolo na senda do vicio e a depravación en forma de paseo pola gastronomía local.

30 de abril:

Tras poder despertar, por fin, dunha forma plácida e relaxada e sen problemas de saúde, almorzamos tranquilamente e agardamos en Klaipėda a chegada do autobús cos nosos alumnos para cruzar en ferry á península de Curlandia, onde nos esperaba un fermoso parque natural. Para ir abrindo boca e espabilar un pouco ós nosos alumnos, baixamos a unha praia, onde puidemos coller coas nosas propias mans ámbar do Báltico e despois fomos a un acuario, onde ademais dos diversos bichos acuáticos que por alí pululaban, asistimos a un espectáculo de focas e golfiños.

 (O inicio das dunas mortas, parece un spaghetti western almeriense)

Despois seguimos percorrendo a península cara o sur, onde esta a fermosa vila de Nida, lugar onde comemos (os profes, porque como o menú era a base de peixe, delicioso, os nosos alumnos non comeron moita cousa). Ó rematar, empezamos a andar cara as dunas de Neringa, con un sol de xustiza que caía sobre nós, cargados como mulas grazas á iniciativa da guía, que nos dixo que podían facer falta os abrigos e deixou marchar o autobús ata o seguinte punto de encontro. Desde as dunas podiamos ver Rusia e tras este primeiro contacto, pasamos a unha zona de parque natural co suxerente e tranquilizador nome de "dunas mortas". E aquí iniciamos unha ascensión cara a cima das dunas que nos levou a contemplar unha fermosa paisaxe e deixar que os nosos alumnos se desfogaran un pouco deixando pasear cada un ó seu garrulo interior pola area.

(Vista diagonal das dunas de Neringa)

Tras un bo rato polas dunas, na miña opinión, un dos lugares máis fermosos da viaxe, volvemos á estrada e enfíamos rumbo ó Bosque das Bruxas, lugar cheo de esculturas de madeira no que se contaba que se reunían as bruxas para celebrar os seus aquelarres. Os nosos alumnos tiveron ocasión de lembrar algunha das lendas populares coas que traballaran e nós de divertirnos cando a guía se baixou a coller do chan unha especie de trevo e nos contou:

- Esta herba era usada polos habitantes da zona para comer así, podedes probar se queredes.

Os nosos alumnos, cos estómagos languidecendo despois das pateadas polas dunas e aínda co recordo do peixe que deixaran nos pratos, non o pensaron dúas veces e botáronse a comer trevos cunha voracidade que faría estremecerse ás gacelas dos documentais cando as persegue unha manada de leóns.

- Profe! Queres probar? Están riquísimas estas herbas.
- Non, grazas. Xa me chegou co pescado.
- Veña, veña, proba! Saben un montón.
- Vaaaaale! -dixen mentres mordisqueaba un trevo sen demasiada convicción-

(Valiosa lección da vida: A fame como método didáctico para ensinar a comer non ten igual)

(A nosa guía "vexetariana" e unha estatua da Colina das Bruxas á que 

lle chamaban "A porta do Inferno", non acabo de imaxinar o porque)

E así, pouco a pouco, puxémonos no remate do día e non nos quedou máis que ir cear, desta vez nun restaurante con música (unha cantante de varios centos de arrobas que berreaba como se a estivesen matando e por riba tivemos que sentar preto dos altofalantes), co cal continuamos coa contundente gastronomía lituana e as consabidas cervexas.

1 de maio:

Último día de actividades. Só nos quedaba a comida de confraternización cos pais, pero como era a mediodía, antes tivemos tempo de facer unhas compras para dar fe da nosa estancia no país e, de paso, levar os típicos recordos para a familia. A primeira particularidade do día foi atoparnos unha manifestación do primeiro de maio en territorio ex-soviético, pero o mellor foi durante o noso paseo por unha feira local, cando nos atopamos nun dos postos de venta ambulante con un individuo que parecía unha mestura de Stalin con un vendedor de mercadillo estereotipo. Grande como un mundo, o mesmo que cabía no seu mostacho, e que falaba sen parar tratando de convencernos para que lle mercáramos unha serie de recordos (con toda a pinta de falsificacións) do exército nazi, tamén vendía restos de uniformes rusos, soviéticos e achegados, pero o mellor foi, aparte da literatura en lituano, unha serie de insignias da era soviética (estas auténticas) ensalzando as datas sinaladas da URSS, a figura de Lenin e toda a parafernalia da imaxinería da época que un se poida imaxinar. Ante isto, sentímonos interesados e o individuo, co olfato para a venda agudizado, empezou a tratar de vendernos o tema en lituano. Como o lituano non é o meu forte, tratei de facerme entender en inglés, ante o cal o novo Stalin me respostou en alemán. Por fin tiñamos algo en común, eramos capaces de non entendernos un ó outro, pero trastabillando co meu alemán, iniciamos unha especie de diálogo no cal chegamos a conclusión de que lle ía comprar varias das insignias, porque despois de vernos indecisos sacounos unha segunda tanda, algo así como a gran reserva, onde atopamos máis ou menos o que buscabamos.

(Non é o mesmo que nos tempos de Brézhnev, pero daban un toque curioso)

Despois de rematar as compras de rigor, viñeron a recollernos no autobús escolar e acudimos á comida coas familias, onde tras un par de presentacións, apareceu unha profe lituana con unha botella de un licor "suave" (cito textualmente) e co conseguinte "I sveikata" que tan contraditorios recordos me trae, brindamos pola amizade. Uha vez posta a botella de licor suave na mesa, vimos que tiña 35 graos de nada, co que empezamos a temernos o peor, ou máis. A comida estivo bastante ben, conversas cos pais dos rapaces lituanos, tódolos alumnos participando en xogos e divertíndose xuntos, e con momentos tan estraños como o do pai lituano que me preguntou que a ver que pasaba co Barcelona, como se eu traballase con Guardiola, e logo contoume as súas aventuras de seguidor de rally índose de festa por Polonia cos amigotes, todo isto coa muller e a filla ó lado.

Menos mal que houbo chamada para o momento dos discursos de ambos directores e me despeguei do meu novo amigo, o que non impediu outro momento delicado, a aparición do pai dun rapaz lituano cunha botella de tequila, o que me levou a unha sensación de déjà vu, co inefable "I sveikata" como música de fondo. Tomar tequila usando pepino en vez de limón é outra das experiencias que podo engadir ó meu periplo vital despois de pasar por Lituania. Xusto o que esperaría dunha reunión escolar, nin máis nin menos, que os pais dos alumnos inciten ós profesores a tomar bebidas alcohólicas. Definitivamente, este tipo de intercambios fai coñecer costumes diferentes.

A partir de aquí, despedida, tarde libre, cea no Kurpiai e facer as maletas, prevendo o madrugón que nos esperaba.

2 de maio (epílogo):

Tras levantarnos ás tres e media da mañá, recoller ós nosos alumnos e presenciar momentos dunha tenrura e dramatismo como só os adolescentes nos poden proporcionar despedíndose, en estado puramente zombi chegamos a Riga para coller o avión de volta a Barcelona, a onde chegamos contra a unha da tarde, onde só tiñamos que esperar seis horas para coller o enlace que nos traería de volta.

Unha das rapazas do grupo ten familia en Barcelona, co que aproveitou para reunirse con eles. Achegámonos ó control de seguridade para preguntarlle a unha amable garda civil se habería algún problema para recollela despois, o que nos fixo ter unha conversa da que saco o seguinte extracto, que os nosos alumnos contemplaban ignorantes na lonxanía entre a curiosidade e a intranquilidade cada vez que os mirabamos:

- Así que estáis de excursión, ¿no? ¿De dónde venís?
- De Lituania. Un intercambio de diez días en un programa de la Unión Europea.
-¡Joder! Estos enanos, cuando yo tenía su edad, en Palencia, nos alegrabamos por salir a cualquier sitio y ahora, cómo viven...
- Sí, ya ves.
...
- La verdad es que aquí vemos cada cosa. Tened cuidado, porque el que menos os imaginéis va a acabar siendo el hijoputa que os la lía cuando menos os lo penséis...
...
- Bien. Pues, gracias y hasta la próxima.
- Nada. Para lo que necesitéis.

Despois de un bo rato, como xa está contado neste blog, empezabamos a aburrirnos, pero o protagonista da viaxe, MP, sacounos do letargo cando oímos por megafonía:

- ¡Última llamada a los pasajeros del vuelo ?????? de la compañía ?????? con destino a Casablanca!
- Vaia, ho! Mira que querer irse agora para Estados Unidos. -sentenciou MP-
- Como? -empecei a dicir mentres iniciaba un ataque de risa que non puiden reprimir mentres me levantaba e ía andando polo aeroporto ante a mirada dos presentes ás bágoas que caían dos meus ollos pola risa co resto da conversa-
- ¡Anda! El resto, que tanto os reís, ¿sabéis dónde está Casablanca? -preguntou outro profe-
- Claro, profe! Como vai estar en Estados Unidos? Está en Sudamérica. -rematou a xogada outro dos alumnos-

E así fomos matando o tempo ata que saímos de Barcelona con tres horas de retraso grazas á Impresentable Compañía, a cal vos recomendo que non utilicedes salvo que a alternativa sexa un carro de bois que teñades que empurrar vós mesmos. Finalmente chegamos ás nosas casas, non sen antes contemplar estrañados a alegría dos pais ó ver que lles traiamos ós seus fillos de volta despois destes días de paz que a seguro lles proporcionamos.

(FIN. I sveikata!)

359. Imposibilidade autorreferencial

"Un cronopio pequeñito buscaba la llave de la puerta de la calle en la mesa de la luz, la mesa de la luz en el dormitorio, el dormitorio en la casa, la casa en la calle. Aquí se detenía el cronopio, pues para salir a la calle precisaba la llave de la puerta."

(Historia. Julio Cortázar. Historias de cronopios y de famas)